Kanser (cancer) terimi için, Hipokrat (M.Ö. 460-370) yara oluşturan ve oluşturmayan tümörleri tarif etmek için parmak gibi yayılan çıkıntılarının olmasından dolayı görüntüsünü yengece benzeterek “carcinos” terimini kullanmıştır. Romalı hekim Celcus (M.Ö. 28-50) daha sonra Yunanca terimi Latinceye çevirerek “cancer (yengeç)” demiştir. Bir başka Romalı hekim Galen (MS 130-200), tümörleri tanımlamak için “oncos (şişlik)” kelimesini kullanmıştır.

 

Kanser Önlenebilir bir hastalıktır

​

Modern tıptaki gelişmelere rağmen, dünyada ve ülkemizde ölüm nedenleri arasında halen ilk sıralarda yer almasından dolayı kanser önemli bir sağlık sorunudur. Tanısı ve tedavisi farklı uzmanlık dallarının işbirliğini gerektirmektedir. Kanserde erken tanı çok önemlidir.

Kanserden korunma kanserin tedavisinden daha önemli bir husustur. Korunmada, başta sigara ve alkol olmak üzere, kanser yapıcı çevresel etkenlerden uzak durmak önemlidir. Bunun dışında kilomuzu kontrol altına almak, düzenli spor yapmak, aşırı güneşten ışığından sakınmak, gereksiz vitamin hapları almamak, stresi iyi yönetmek, özellikle meyve ve sebze ağırlıklı uygun bir diyet uygulamak ve doğal gıdalarla beslenmek kanser sıklığını azaltabilir.

 

Kanser erken teşhis edilebilen bir hastalıktır

​

Kanser öyküsü ve risk faktörü olanların, daha erken dönemde ve daha sık aralıklarla tarama testlerinden geçmesi faydalı olacaktır. Bu kişilerde gerektiğinde genetik testlerin yapılması da önerilmektedir.

Aile öykünüz varsa veya riskli grupta iseniz erken teşhis için kanser tarama testleri yaptırmanız önemlidir.

 

Kanser tedavi edilebilir bir hastalıktır

​

Kronik Miyelositer Lösemili (KML) hastalar bugün neredeyse kendi yaş gruplarındaki sağlıklı bireylere yakın bir ömür yaşayabiliyor. Hem de bunu günde tek hap yutarak yapıyorlar. Yani tek hapla lösemiyi kontrol altına almak mümkün; “Hapını yut lösemini tut” denebilir. Bu nedenle KML hastalarına haplarını mutlaka düzenli bir şekilde yutmalarını tavsiye ediyoruz.

Güncel ilaç ve ışın tedavileri ile bazı lenfoma türlerinde (Hodgkin Lenfoma) %95’e kadar varan başarı oranları olabilir. Ağır seyreden bazı lenfomalarda ise kök hücre nakli ile yüksek başarı oranları sağlanabilmektedir.

Kan kanserlerinde (akut lösemiler) yeni modern tedavilerle lösemisiz bir hayat mümkündür. Akut lösemilerde ilk aşama ilaç tedavisidir. Bunun çok iyi yapılması ve erken dönemde hastalığın kontrol edilmesi şarttır. Daha sonra hastalığın tekrarlaması bakımından yüksek risk taşıyorsa bu aşamada da kök hücre nakli devreye girmektedir. Kan kanserinde kök hücre nakli etkili tedavi yöntemlerinden biridir.

 

Kanser Risk Faktörleri

​

Belli bir tür kansere yakalanma olasılığını artıran her şey risk faktörüdür.

Sigara, alkol vb. gibi risk faktörleri kontrol edilebilirken, yaş, genetik özellikler gibi bazı risk faktörleri de kontrol edilememektedir.

Pek çok risk faktörünün direkt olarak hastalığa neden olup olmadığı bilinmemektedir. Risk faktörleri, doktorların kansere yakalanma olasılığı yüksek kişileri teşhis etmesinde yardımcıdır. Bu bağlamda risk faktörlerinin bilinmesi önemlidir.

Akrabalarında kanser öyküsü olan genç insanlar daha yüksek riske sahiptir.

Kanser öyküsü ve risk faktörü olanların, daha erken dönemde ve daha sık aralıklarla tarama testlerinden geçmesi faydalı olacaktır. Bu kişilerde genetik testlerin yapılması da önerilmektedir.

 

Risk faktörleri dört grupta toplanabilir

​

Davranışsal Risk Faktörleri: Sigara içmek, diyet, egzersiz ve alkol tüketimi gibi değiştirebileceğiniz risk faktörleridir. Sigarayı bırakmak veya düzenli egzersizlerle kansere yakalanma riskinizi azaltabilirsiniz. Bu bağlamda Sigara ve alkolü bırakmak, kilomuzu kontrol altına almak, her gün en az 30 dakika spor yapmak, dengeli ve doğal beslenmek önemlidir.

Biyolojik Risk Faktörleri: Yaş, cinsiyet ve ırk gibi fiziksel özelliklerdir. Fiziksel ve biyolojik özelliklerin, kanser için risk faktörü olup olmayacağı, kanserin tipine bağlıdır. Belli tip kanserler için risk oluşturabilecek biyolojik ve fiziksel özellikler şunlar olabilir.

Cinsiyet: Bazı kanser türleri cinsiyetle ilişkilidir.

Yaş: Pek çok kanser türü yaşlılarda ortaya çıkar. 50 yaşın üstündeki kişilerde kanser görülme riski daha yüksektir. Örnek kronik lösemiler, multiple myeloma gibi hematolojik kanserler yaşlılarda daha sıktır.

Irk: Bazı ırklarda bazı kanserler saha sık görülmektedir.

Çevresel Risk Faktörleri: Yaşadığınız ya da çalıştığınız çevre koşulları kanser gelişimi için risk faktörü olabilir. Ev ya da iş yerinde bulunan bazı maddeler, kanser riskini artırır. Asbest, radon, hava kirliliği, UV radyasyon, sigaraya maruz kalma çevresel risk faktörlerindendir. Yine diyetle alınan bazı besinler kanser gelişim riskini artırırken, bazıları da koruyucu olabilmektedir.

Genetik Risk Faktörleri: Genetik Risk Faktörleri, aileden kalıtımsal olarak geçen genlerle ilişkilidir. Aile üyelerinden birinde genç yaşta kanser teşhis edilen bireylerde, üç veya daha fazla kuşakta aynı tip kanser öyküsü bulunanlarda, anne veya baba tarafından üçten fazla kanser olgusu bulunan kişilerde ve aile bireylerinden birinde iki veya daha fazla farklı tip kanser bulunan bireylerde kanser gelişme riski yüksektir.

Aile bireyleri arasından birden fazla kişide aynı tip kanser olsa bile bu kalıtımsal olmayabilir. Kanserin kalıtımsal olduğundan şüphe ediliyorsa genetik tarama testleri yapılmalıdır.

 

Kanser Belirtileri

​

Kanserin belirtilerini bilmek hastalığın erken teşhisi açısından önemlidir, ancak bu belirtilerin birine veya daha fazlasına sahip olmak kişinin kanser olduğu anlamına da gelmez. Bunlar kanser olmayan bir çok hastalığın belirtisi de olabilir.

Kilo kaybı: Birçok kanserin; özellikle lenf bezi kanserleri ilk belirtisi açıklanamayan kilo kaybı olabilir.

Ateş: Kanserde sıklıkla görülür fakat genelde ileri evre kanserler ile birliktedir. Hematolojik kanserlerde kan kanseri (lösemiler) ve lenf bezi tümörlerinde (lenfomalar) başlangıç belirtisi olarak ortaya çıkabilir.

Gece terlemeleri: Açıklanamayan gece terlemeleri hematolojik kanserlerde özellikle lenf bezi tümörlerinde (lenfomalar) başlangıç belirtisi olabilir.

Halsizlik: Kan kanserleri veya kansızlığa neden olabilen diğer kanserlerde erken ortaya çıkabilir. Halsizlik kanserin seyrini tahmin etme konusunda önemli bir bulgudur.

Ağrı: Bazı hematolojik tümörlerinde (örneğin myeloma, akut lösemiler) ilk belirti olabilir ama genelde ileri evre kanserlerin bir belirtisidir.

Kitle: Vücutta hissedilen kitleler önemlidir. Özellikle lenf bezinde bir yumru veya şişlik hissedilebilir.

Cilt değişiklikleri: Her türlü hematolojik kanserlerde görülebilir. Bazı kanserlerde sarılık, ciltte koyulaşma veya ciltte kızarıklık görülebilir.

Kanama: Olağan dışı kanama birçok kanserde erken veya geç dönemde ortaya çıkabilir. Cilt altı kanama lösemilerin bulgusu olabilir.